DE KRACHT VAN DE GRACHT: STADSDISTRIBUTIE EN BOUWLOGISTIEK OVER HET WATER
De mobiliteit binnen de metropoolregio’s is een punt van zorg. Binnensteden slibben dicht. Infrastructuurprojecten leiden doorgaans tot een slechtere bereikbaarheid. De oplossing voor dit stedelijk ongemak moet komen vanaf het water. Er zijn al flink wat ‘natte’ ondernemers die met succes inspringen op bouwlogistiek en stadsdistributie over water. Zoals in Amsterdam, waar de kracht van de gracht weer tot leven wordt gewekt.
Meer dan dertig procent van al het verkeer in Amsterdam is bouw gerelateerd. In de binnenstad leidt die instroom tot schade aan het kwetsbare wegennet, congestie en luchtverontreiniging. Er wordt stevig gebouwd aan nieuwe woonwijken en in Zuidas ook aan diverse nieuwe kantoren en aan infrastructuur, zoals de ombouw van Station Zuid en de A10-ondertunneling (Zuidasdok). Menno van der Valk van ORAM – Ondernemend Amsterdam: “De druk op het wegennet in de totale regio neemt daardoor snel toe en daarmee de bereikbaarheid aanzienlijk af. Volgens ‘Amsterdam Vaart’, een coalitie van de gemeente Amsterdam, Port of Amsterdam, TNO en Waternet, waarbij ORAM is aangesloten, is er veel potentie om een groot deel van de bouwlogistiek over water te laten verlopen en zo de stad beter bereikbaar te houden. Via de weg blijft dan alleen the last mile over, van de aanmeerplek naar de bouwplaats op het moment dat de capaciteit op de weg dit toelaat. Het vergt een andere manier van denken en vraagt om een langetermijnvisie. Daarvoor is draagvlak nodig bij zowel de politiek als bij de directe omgeving.” In de Amsterdamse haven zijn al bouwhubs gevestigd, waaruit over het water bouwmaterialen al dan niet gebundeld met andere projecten, in de juiste hoeveelheden met het juiste stuwplan in ruimschuiten vlakbij de bouwplaats worden afgeleverd. Ook voor het bouwgeweld in Zuidas kan een aanlandingsplek en tijdelijke opslaglocatie bij de nabijgelegen Schinkel/Nieuwe Meer worden neergezet, die via de Kostverlorenvaart met de haven is verbonden. Daarnaast is de relatie met de regio van groot belang. Van der Valk: “Dit vraagt om een goede investering. Een publiek-private samenwerking lijkt de aangewezen weg waarbij er meer op toegevoegde waarde moet worden gestuurd en minder op kostprijs. Wij vragen de overheid om hierin een faciliterende rol te pakken, door bijvoorbeeld bij aanbestedingen een voorstel voor bouwverkeer over het water tot een vereiste te maken. En als het grote bouwen voorbij is, kan zo’n aanmeerlocatie heel goed blijvend als hub voor stadsdistributie worden ingezet.”
DRIJVENDE STADSHUBS
Bouwtransport te water is inderdaad niet nieuw, vertelt Bart Verweijen van ZOEV CITY, onderdeel van PK Waterbouw, dat al 25 jaar actief is op de Amsterdamse grachten. “Voor onze transportactiviteiten hebben wij een elektrische sleep-/duwboot en ruim dertig drijvende stadshubs, waarvan enkele overkapt in de afmetingen 14 x 3,5 m en 20 x 4,25 m. We investeren de komende tijd fors in het vervoeren van goederen, bouwmaterialen en afval over het water. Met onze vaartuigen komen we met de gekste dingen onder alle bruggen door: heimachines, buizen, damwanden, betonmixers, rolcontainers, noem maar op. We hebben vanaf het water goed zicht op de schade die zware vrachtwagens aan de kades kunnen toebrengen en de congestie. Ongeveer een jaar geleden hebben wij een concept ontwikkeld waarbij we bouwmaterialen, waaronder gipsplaten, bakstenen en installatiemateriaal over het water vervoeren. We hebben nu een contract met een groot bouwbedrijf om al hun materiaal aan te voeren. Heel spannend voor ze, omdat ze altijd alleen in wielen hebben gedacht. De spullen die zij nodig hebben bundelen wij op onze opslag in de Coenhaven en bij de materialenleverancier. Vervolgens zorgen wij ervoor dat die op afroep aan de kade liggen. Daarbij komt, ruimtegebrek op de bouwplaats aan de gracht is vaak een groot probleem. Onze drijvende stadshubs bieden hier oplossing. Een installateur grijpt nooit mis door de voorraad die altijd beschikbaar is en dat scheelt per saldo veel vertraging tijdens de bouw.”
BOUWMATERIALEN EN AFVAL
Een andere aanbieder is Mokum Mariteam, inmiddels eigendom van bouwbedrijf Rutte, en waar ook afvalbedrijf Icova (nu Renewi) en Koninklijke Saan aan verbonden zijn. Willem Post van Mokum Mariteam: “Wij brachten in 2010 een elektrisch aangedreven vrachtschip van 20 x 4,25 m in de vaart omdat we zagen dat Amsterdam rijp was om in consumentengoederen en bouwmaterialen en uit afval in rolcontainers van Icova te vervoeren. Al snel bleek dat het combineren van horecagoederen en afval niet werkte, dus verlegden we onze focus naar bouwmaterialen en afval. Te meer omdat we weg werden geconcurreerd door een groot aanbod van vrachtauto’s, die vanwege de crisis goedkoop reden. Nu is alles anders. Amsterdam is via milieuzones eisen gaan stellen aan wat de stad in mag qua emissies en ook bleken zware voertuigen veel schade aan de infrastructuur en fundaties te hebben veroorzaakt. Alle vergunningen aan trucks worden nu tegen het licht gehouden dan wel ingetrokken. Kansen dus voor over water. Echter, er zijn nu wel overal openbare aanmeerplekken, maar die zijn slecht bruikbaar voor laden en lossen vanwege parkeervakken, reclamezuilen en bomen. Nat en droog sluiten nog niet goed aan. De gemeente wil wel, maar die zegt dat het een langdurig proces is om draagvlak bij de bewoners te krijgen. Probeer maar eens een parkeervak op te heffen.”
SMARTLIBERATOR
De komende vier jaar gaat Mokum Mariteam uitbreiden met elektrische duwbootjes en duwbakken die bouwmaterialen in en uit de stad brengen. Post: “Wij hebben een prijsvraag van de Metropool Regio Amsterdam gewonnen voor schone bouwlogistiek. Onderscheidend is dat wij geheel CO2-neutraal gaan werken, omdat wij zelf via zonnepanelen de elektriciteit opwekken. En de Rutte Groep heeft inmiddels een werkend procedé om vanuit betonpuin de originele grondstoffracties terug te winnen met de Smartliberator. Ook is er al een kleine modulaire betonmachine die in een dekschuit past. Hiermee recyclen wij het oude beton in onze loods of on site en kunnen wij tevens vanuit de teruggewonnen fracties op het water nabij het bouwwerk nieuw beton aanmaken, waarvoor de gerecyclede grondstoffen via het water aangevoerd worden en het benodigde water gefilterd uit de grachten wordt gehaald.”
PALLET SHUTTLE BARGE
Blue Line Logistics (BLL) heeft zich onder meer op de ‘missing link’ in het duurzaam vervoer tussen bouwmaterialenproducenten en bouwhubs gestort. Met zijn speciaal voor gepalletiseerde goederen ingerichte dieselelektrische Pallet Shuttle Barge (PSB), Zulu genaamd (binnenkort zijn er vier), haalt BLL heel wat zwaar verkeer van de Nederlandse, Belgische en Franse wegen, door de materialen tot aan de stadsgrenzen te brengen. Dankzij de kraan op de PSB is het schip geheel zelfvoorzienend. Marylou Overmeer: “In een ontwerpfase hebben we nu zes elektro aangedreven City PSB’s van ieder 15 meter die aan elkaar en losgekoppeld kunnen varen. Elke City PSB heeft een eigen laadplateau, waarop ook de voertuigen ‘voor het laatste stukkie’ meegenomen kunnen worden. Deze City PSB’s kunnen dan uiteraard ook binnenstedelijk hun pallets afleveren. Ons idee is: plannen maken is niet genoeg, je moet het doen en laten zien.” BLL werkt samen met Rederij Kees, die lading vanaf de stadsgrenzen verder vervoert naar de binnenstedelijke bestemming. Jan Morren van Rederij Kees: “We hebben twee overslaglocaties in Amsterdam: bij de Nieuwe Hemweg en het Foodcentrum waar wij B2B aan levensmiddelen Retail en Horeca leveren. Voor enkele brouwerijen doen wij het voorraadbeheer en aflevering: totale ontzorging. We varen met een schip met elektromotor, voor het ‘laatste stukkie’ zetten wij zogeheten lichte elektrische voertuigen (LEV’s) in, en voor het zwaardere werk bestelbussen die op groen gas rijden.”
DUVELSTOEJAGER
Het aan Pier Afrika bij de Coentunnel gesitueerde familiebedrijf Blom BV is een uit de jaren vijftig daterende havendienstverlener, een typische en voor een haven onontbeerlijke duvelstoejager die in Amsterdam en daarbuiten diensten aanbiedt waar ze nodig zijn: met vier op biodiesel varende sleepboten, en een zeventigtal dekschuiten, pontons, kraanschepen en beunbakken. Directeur Nancy Blom: “Door de letterlijke breedte en diepte van onze materieel kunnen we elk project custom made aan. Al meer dan tien jaar geleden zagen wij als een van de eersten het potentieel van duurzaam binnenstedelijk bouwmaterialenvervoer over het water, de grote voordelen van het werken aan bouwprojecten vanaf pontons, en de tussentijdse opslag van materialen op onze hub van totaal 5000 m2 waar wij de beschikking hebben over een 70 tons kraan. Dat leidde onder meer tot beeldbepalende projecten bij het Amstel Hotel en het Scheepvaartmuseum. We hebben de binnenstad al duizenden vrachtwagens bespaard, kun je wel stellen. Die lijn trekken we met kracht door. Niet alleen via overslag van truck naar dekschuit, maar onlangs hebben we door binnenvaartschepen uit Duitsland aangevoerde zware stalen bewapeningselementen via boord-boord overslag op dekschuiten geplaatst die vervolgens regelrecht naar de bouwplaats in de binnenstad voeren. Ook leveren wij nu alle materialen voor de bouw van het grootste kantoorpand op het Oosterdok volledig over het water.” Innovaties binnen het bedrijf richten zich geheel op duurzaamheid. Blom: “De directe overstap van biodiesel naar waterstof heeft eerlijk gezegd onze voorkeur, om enkele haken en ogen aan het elektrisch vervoer te omzeilen. Voorts werken wij aan de aanmerkelijk milieuvriendelijkere productie van dekschuiten en beunschepen.”
